مواد نسوز و دیرگداز

مواد دیرگداز عبارتند از مواد غیر فلزی که توانایی پایداری در درجه حرارت های بالا دارند. بنابراین لازم است مواد نسوز قابلیت حفظ ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مورد نظر را در دما های بالا و شرایط محیط پیاده سازی شده داشته باشند .

بطور کلی لازم است یک ماده نسوز پایداری مناسبی در دماهای بالا و همچنین در برابر نیرو های مخرب دیگری که در شرایط فرایند های تولیدی موردنظر ایجاد می­شود، داشته باشد. عوامل مخرب می­توانند شامل ضربه، سایش، واکنش های شیمیایی، ضربه های حرارتی، و بار مکانیکی زیاد در دمای بالا باشند.

موارد استعمال گوناگون مواد نسوز، شدت وضعیت نسوزندگی را برای استفاده در شرایط موردنیاز را روشن می گرداند. همچنین انواع محصولات دیرگداز که با توجه به کاربرد های گوناگون و نامحدود مختلف به دست می ­آید متنوع بوده و لازم است در طبقه بندی مناسبی تقسیم شوند.

دیرگداز ها را به چندین روش می توان دسته بندی کرد ولی مناسب ترین آنها تقسیم بندی بر پایه ترکیبات کلی و همچنین شرایط فیزیکی و خواص آنها می باشد.

نمونه های اولیه آجر نسوز شامل موارد زیر است :

آجر های آلومینا سیلیکاتی

آجرهای بازی

آجرهای سیلیسی

آجرهای عایق بندی

آجرها معمولاً قبل از مصرف در درجه دمای بالا حرارت داده می شوند ولی در بعضی موارد گرما ندیده و با پیوند های شیمیایی محکم می گردند مانند گروهی از آجرهای دولومیتی و منیزیتی زفت اندود شده که اساس به هم پیوستگی آنها پیوند های شیمیایی می­باشد.

آجرها از نظر ابعاد و شکل فیزیکی نیز طبقه بندی می شوند و معمولاً در قالب ها و اندازه های استاندارد و شکل های مخصوص به کار می روند.

از نگاهی دیگر می توان محصولاتی را که در دما های بالا (بین 600 تا 2000درجه سانتیگراد ) در کوره های صنایع مختلف به حرارت داده می­شوند را به عنوان دیرگدازها درنظر گرفت و چهار گروه از موارد دیرگداز را به صورت تفکیک کرد :

محصولات بی شکل(مونولیتیک) که شامل جرم های سازه ای و تعمیراتی و مواد اتصال دهنده می­باشند.

محصولات شکل دار (آجرها)

محصولات ویژه (المان های سازه ای)

محصولات عایق

از آنجایی که نقطه خمیری شدن مواد نسوز در بکارگیری آنها اهمیت ویژه ای دارد نمونه آزمایشی آن را به صورت مخروط های زگر می سازند و ابتدا در آزمایشگاه نقطه خمیری شدن آن را بدست می آورند . مخروط زگر یک مخروط سه گوش مثلث القاعده باریک و بلندی می باشد و روی قاعده اش در کوره آزمایش قرار داده می شود . مخروط بر حسب ترکیب خود در درجه حرارت معینی نرم شده و به سمت قاعده خم می­گردد. هنگام آزمایش با بهره گیری از نمودارهای استاندارد که درجه حرارت خمیری شدن آنها مشخص شده است، درجه حرارت کوره را به تدریج بالا برده و زمانی که نمونه آزمایشی نرم و خمیری گردید در مقایسه با چند مخروط استاندارد دیگر در شرایط و میزان های مختلف خمیری شدن، به درجه حرارت خمیری شدن ماده نسوز مورد آزمایش پی می برند.